,
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
خلیج فارس محور ارتباط بین قاره های اروپا، افریقا وآسیاست وبه عنوان مهمترین مرکز ارتباطی میان سه قاره وبخشی ازیک سیستم ارتباط بین المللی، دریای مدیترانه وسرخ واقیانوس هندواقیانوس کبیرواطلس را به هم پیوند می دهد. این موقعیت خلیج فارس موجب شده تا همواره و در هر عصری قدرتهای بزرگ برای تسلط بر این منطقه و کشورهای آن تلاش کنند. این تلاش قدرتهای بزرگ موجب حضور آنها در کشورهای منطقه شده است. حضور قدرتهای بزرگ، تاثیرات گسترده و عمیقی در کشورهای خلیج فارس بر جای گذاشته و تغییرات ژئوپلتیک کشورهای منطقه را به همراه داشته است. به گونه ای که ژئوپلتیک کشورها را در دوره های مختلف تاریخی متحول و دگرگون کرده است. چنانکه مطالعه هریک از کشورهای منطقه به خوبی این تغییرات را نشان می دهد. در این مقاله تاثیر حضور قدرتهای بزرگ بر ژئوپلتیک کشور بحرین مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس پرسشی که در صدد پاسخ به آن هستیم این است که "حضور قدرتهای بزرگ چه تغییراتی در ژئوپلتیک کشور بحرین ایجاد کرده است؟"
موقعیت استراتژیک این مجمع الجزایر واهمیت آن باعث شده که همیشه مورد طمع قدرت ها ی استعماری قرار گیرد. مطالعه وضعیت بحرین در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد ژئوپلتیک آن همواره تحت تاثیر حضور قدرتهای بزرگ دچار دگر گونی شده تا وضعیت کنونی را پیدا کرده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع واسناد مکتوب تلاش می شود تا این تغییرات و تحولات تبیین و توضیح داده شود.
1. آدمیت، فریدون، 1394، جزایر بحرین، ترجمه علیرضا پلاسید، نشر گستره، چاپ اول.
2. ابوالحسن شیرازی، حبیب الله و همکاران، 1392، سیاست و حکومت در خاورمیانه، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم.
3. اسدی، بیژن، 1379، خلیجفارس و مسائل آن، تهران: انتشارات سمت.
4. اقبال آشتیانی، عباس؛ عاقلی، باقر، 1383، تاریخ ایران پس از اسلام، نشر نامک، چاپ سوم.
5. اقبال آشتیانی، عباس، 1328، مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیجفارس، تهران: چاپخانه مجلس شورای ملی.
6. الهی، همایون، 1393، خلیجفارس و مسائل آن، تهران: نشر قومس، چاپ شانزدهم.
7. بهمنی قاجار، محمدعلی، 1390، تمامیت ارضی ایران، ج 2، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
8. بیورلی میلتون، ادواردز، 1392، سیاست و حکومت در خاورمیانه، ترجمه رسول افضلی، مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب، چاپ سوم.
9. حافظنیا، محمدرضا، 1382، خلیجفارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم.
- حمیدپور، اعظم، 1392، نقش استعمار پیر در جدایی بحرین از ایران، تهران: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
- داورتی، جیمز؛ فالتز گراف، رابرت، 1372، نظریههای متعارض در روابط بینالملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، جلد 1، تهران: قومس.
- ذاکر اصفهانی، علیرضا، 1391، روند انفصال بحرین از ایران، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
- رنجبر، احمد، 1383، سنای ایران، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول.
- سعیدیان، عبدالحسین، 1376، کشورهای جهان، انتشارات علم وزندگی، چاپ چهارم.
- سیف افجهای، معصومه، 1381، بحرین، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم.
- عزتی، عزتالله، 1364، سیاستهای جغرافیایی خاورمیانه، جلد1، دانشکده افسری.
- قاسمی، حاکم؛ نوازنی، علی، 1391، منابع انرژی و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیجفارس، در مجموعه مقالات اولین همایش بینالمللی محیطزیست و ژئوپلیتیک خلیجفارس، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- گلجان، مهدی، 1384، بررسی روابط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی ایران و مصر از سال1331-1357ه.ش 1953-1979م، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
- گیرشمن، ر، 1370، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- لوییس، فاست، 1391، روابط بینالمللی خاورمیانه، ترجمه احمد سلطانینژاد، تهران: نشر وزارت امور خارجه.
- مجتهدزاده، پیروز، 1378، امیران مرزدار و مرزهای خاوری ایران، ترجمه حمیدرضا ملکمحمدی نوری، تهران: نشر شیرازه، چاپ اول.
- محمدتقی (ملکالشعرا)، بهار، 1388، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد2و1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ هشتم.
- کتابخانه مجلس، مشروح مذاکرات دوره پنجم مجلس سنا، 1349، 9 نهم فروردین، جلسه 114.
- مهدوی، (هوشنگ)، عبدالرضا، 1391، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1357-1300، نشر پیکان.
- ویلسن، سرآرنولد، 1366، خلیجفارس، ترجمه محمد سعیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
- هاشمی، حمید، 1386، تاریخ پهلویها، انتشارات فرهنگ و قلم، چاپ اول.
ب- مقالات
- زارعی، بهادر؛ زینیوند، علی؛ محمدی، کیمیا، (1391)، «جایگاه خلیجفارس در رقابت قدرتهای بزرگ»، تحقیقات سیاسی و بینالمللی، دوره چهارم، شماره 12، صص 119-152.
- واعظی، محمود، (1389)، «نقش قدرتهای بزرگ در منطقه خلیجفارس و چالشهای هژمونی امریکا»، فصلنامه بینالمللی روابط خارجی، سال دوم، شماره 6، صص7-47.
ج- انگلیسی
- Rosenau , J ( 1971), The Scientific Study of Foreign Policy. New York: The Free Press.
- Cantori, J. Jouis, & Spiegel, L. Steven, (1970). The International Relations of Region. (New Jersey: Prentice-Hall)