,
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی سوریه، این کشور را مورد توجه قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای قرار داده است. موقعیت استراتژیک سوریه از لحاظ پرستیژ در جبهه مقاومت، مسائل امنیت ملی، رقابت در قدرت منطقهای و توسعه نفوذ در غرب آسیا مورد توجه این ج.ا.ایران و عربستان سعودی بوده به گونهای که بحران سوریه در پی بیداری اسلامی به میدان رقابت این دو کشور تبدیل شده است. با توجه به اینکه روابط دو کشور ج.ا.ایران و عربستان در مسائل منطقهای تاثیرگذار میباشد و نوع رابطه این دو کشور در حل یا تداوم بحرانهای خاورمیانه (غرب آسیا) تاثیر خواهد داشت؛ ضرورت دارد به آن پرداخته شود. این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی و در روش عقلی و تجربی روابط ایران و عربستان را در حوزه غرب آسیا در قالب نظریه بازیها مورد بررسی قرار داده است. سوال این است که سوریه چه اهمیت ویژهای برای قدرتهای منطقهای دارد و نتیجه سیاستهای آنها برای دوران احتمالی بعد از بشار اسد، چیست؟ فرض بر این است که ج.ا.ایران به دنبال خروج از محذوریتهای ژئوپلیتیکی و امنیتی و استفاده از فرصتهای استراتژیکی سوریه در جهت گسترس نفوذ در غرب آسیا است و عربستان نیز در پی جبران کاستیهای سیاست خارجی خود در حوزههای دیگر غرب آسیا از جمله عراق، ضدحرکتهایی را در قبال نفوذ رو به گسترش ج.ا.ایران ترتیب داده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که بازی رقابتی دو کشور یاد شده را در بحران سوریه میتوان در قالب قاعده حاصل جمع جبری صفر مورد تبیین و تحلیل قرار داد.
کتابنامه
الف- فارسی
- اخوانکاظمی، م. و ویسی، س.(تابستان 1391). «علویان سوریه؛ از شکل گیری تا قدرتیابی»، فصلنامه شیعهشناسی، سال دهم، ش 38 .
- حقیقت، س. ص.(1385). روششناسی علوم سیاسی، قم: نشر دانشگاه مفید.
- ذوقی بارانی،ک. قادری کنگانی، ر. و فراتی، م. (زمستان1390). «تحلیل ژئوپلیتیک سوریه؛ بستری برای تدوین سیاست خارجی ایران در خاورمیانه»، مجله سیاست دفاعی، ش 77.
- سیفزاده، ح.(1376). نظریهپردازی در روابط بینالملل؛ مبانی و قالبهای فکری، تهران: سمت.
- سیمبر، ر. و قاسیمیان، ر.(تابستان 1393). «مؤلفههای اساسی محیط امنیتی ایران و سوریه»، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، ش 9، شماره پیاپی39
- عبدلی، ق. (1386). نظریهبازیها و کاربردهای آن: بازیهای ایستا و پویا، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
- عرب، ع. (1378). «کاربرد نظریهبازیها در علوم انسانی»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال اول، ش 4.
- غرایاق زندی، د. (1388). «معرفی و نقد کتاب تحولات خاورمیانه از منظر ائتلاف ایران و سوریه با تأکید بر بازخوانی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران»، نوشته انوشیروان احتشامی و ریموند هینوبوش، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس (نگین ایران)، سال هشتم، ش 30، پائیز 88.
- کوهکن، ع. تجریدی، س.(1393)، «بحران سوریه و سیاست منطقهای عربستان سعودی( 2011 تا 2014)» فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 10 ، دوره40، فصل پاییز.
10. ونتسل، ی.س. (1372). نظریهبازیها و کاربرد آن در تصمیمگیریهای استراتژیک، ترجمه: جلیل روشندل و علیرضا طیب. تهران: قومس.
- 11. هانتر، ش.(1392). سیاست خارجی ایران در دوران بعد از فروپاشی شوروی، ترجمه: مهدی ذوالفقاری،تهران: نشر میزان.
ب-منابع اینترنتی
- . Barzegar, K.(October 30, 2012). "The Arab Spring and the Balance of Power in the Middle East", BelferCenter for Science and International Affairs, Harvard Kennedy School.
- . Berti, B.(2012). " Lebanon's Quest for Independence: Between Fragmentation, Political Instability and Foreign Intervention", in Sai Felicia Krishna-Hensel ed. Religion, Education, and Governance in the Middle East: Between Tradition and Modernity (London). At: http://www.benedettaberti.com/book-chapters.html . Access date,14/8/2016.
- . Brams,J.S .& Togman, M.J.(mar 1998). "Cooperation through threats: the Northem Irland Case" political science.(electronic version) at:http://www.findartticles.com/p/articles/mi-hb3333/is-199803/ai-n 8046-702. Brams,J.S.( January 2001). "Game theory and cuban missile crisis" at : http://www. Plus.maths.org.issue 13/ features/ brams/ index.htm. Access date4/10/2014.
- (1994). " theory of move" , Cambridge university press. At: http://www.Amazon.com/gp/product/customer-reviews/052/458676/103-9447111. Access date4/10/2014.
- Jim Muir,(2011), “Saudi Arabia recalls ambassador to Syria,” BBC website, August 8, 2011 at www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-14439303. Access date,5//3/2016.
- Kamrava,M.(October, 2012). "Mediation and Saudi Foreign Policy",at: http://www18.georgetown.edu/data/people/mk556/publication-67816.pdf, Access date, 25/4/2016.
- Levinson,Ch.( june,2010). "Iran Arms Syria With Radar, Wall Street Journal",p: world. At: http://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703426004575338923106485984. Access date, 25/4/2016.
- Nerguizian, A. (march, 2012). "U.S and Iranian Strategic Competition", https://csis-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/120312_Iran_VIII_Levant.pdf. Access date,8/4/2016.
- Paul,.A & Joris. V.D. (2009). "Saudi Arabia after US–Iranian détente: Left in the Lurch Middle East Policy ",. www.mepc.org/journal/middle-eastpolicy-archives/saudi-arabia-after-us-iranian-detente-left-lurch. Access date,5/6/2015.
- Ozcan, nihat-ali,(2011), "Turkey-Syria-Iran triangle is being redrawn" at: http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=turkey-syria-iran-triangle-is-being-redrawn-2011-06-22.Access date,12/7/1395= 2November/2016.
22. . پناهخواهی، پ.( ۱۶ /9/ ۱۳۸۹). «رکورد جهانی وزارت نیرو در ساخت نیروگاه- شبهای دمشق روشن میشود»، روزنامه سیاست روز؛ قابل دریافت در http://www.siasatrooz.ir/CNewsRDetail.aspx?QSCNDId=51347. تاریخ بازبینی 6/6/1394.
23. . پورتر ، گرانت، 6/3/1394، طرح جدید عربستان و قطر در سوریه، ترجمه: حسین هوشمند، قابل دریافت در http://irdiplomasy.ir/fa/page/1948077، تاریخ دسترسی 7/5/1394.
24. . دیپلماسی ایرانی.(28/12/1389). «قدرتنمایی ایران و دلخوری اسرائیل از آمریکا»، قابل دریافت درhttp://irdiplomacy.ir/fa/page/10499/ تاریخ دسترسی 21/5/94.
25. . داکروب، فیدا، 2012، بررسی عوامل جغرافیای سیاسی در جنگ امپریالیستی علیه سوریه، ، ترجمه: حمید محوی، در http://gahnamehhvm.blogfa.com/post/173، تاریخ دسترسی 5/5/1395.
26. . زینیوند، ع.(1/6/1394). «تحولات سوریه و راهبرد سیاست خارجی ایران»، قابل دریافت در http://siasi.porsemani.ir/content تاریخ دسترسی، 1/6/1394).
27. . سرویس سیاسی جوان ایرانی ـ بخش بینالملل.(21/5/1394،: کد خبر 413696 .) . شرط سلمان برای پایان جنگ عربستان علیه سوریه در http://www.javaneirani.com . تاریخ دسترسی 6/8/ 1394.
28. . عطایی، محمد، 1395، خیزش سوریه 2012-2011، قابل دریافت در www.vista.ir/node/436433، تاریخ دسترسی 12/4/ 1395.
29. . کرمی، ک.(1391). در http://www.siasi.porsemani.ir/content تاریخ دسترسی 5/4/ 1394)
30. . کرمی، ک.(1390). تحلیل «طرح عربی- غربی- ترکی» برای سوریه، در http://www.kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=23040، تاریخ دسترسی 8/5/1394. .گروه بینالمللی فردا نیوز، (1394)، «تخطی قوانین بینالمللی به بهانه مبارزه با داعش، در سایه غفلت کشورهای اسلامی» قابل دریافت در http://www.fardanews.com/fa/news/485212، تاریخ انتشار 3/11/1394، تاریخ دسترسی 7/5/1395.
31. . معاونت پژوهشهای سیاست خارجی، گروه مطالعات خاورمیانه و خلیج فارس (1386)، عربستان سعودی: شرایط داخلی و سیاستهای منطقهای و بینالمللی.
http://www.csr.ir/departments.aspx?abtid=01&depid=44&semid=219
تاریخ انتشار 10/10/1386، تاریخ دسترسی 8/5/1394.
- نجات، س.ع.(9/5/1393). بررسی روابط ایران و سوریه،
http://www.aftabir.com/articles/view/politics/iran/c1_1406783518p1.php/87.
- http.//jahannews.com/vdciypa5rt1apr2.obct.html/433272.2/7/1395.
- . http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/08/1012975.
http://www.mop.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=NEWS&ID. 8/12/1394.