نویسندگان
1
دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی ره
2
دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
,
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
منطقه خاورمیانه طی سال های 2015 – 2001 شاهد وقوع تحولات سیاسی اجتماعی گسترده ای در خود بوده است. ایران و عربستان دو کشور مهم در سطح منطقه خاورمیانه هستند که از دیر باز تقابل استراتژیک، سبب رویایی این دو در سطح منطقه بوده است. در سالهای یاد شده، دیپلماسی فرهنگی به عنوان یکی از ابزارهای مهم هر دو کشور در پیگیری اهداف و منافع ملی شان در عرصه سیاست خارجی مورد استفاده قرار گرفته بود. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و مطالعه مقایسه ای، می کوشد تا ضمن پرداختن به چیستی دیپلماسی فرهنگی به طور کلی، ماهیت و عملکرد دیپلماسی فرهنگی دو کشور ایران و عربستان سعودی را مورد مقایسه قرار دهد. یافته های مقاله حاکی از آن است که در بازه زمانی 2015 – 2001 ، رقابت دیپلماسی فرهنگی دو کشور یاد شده، از یک سو دارای خصلتی کاملا ایدئولوژیک و بسیار متأثر از سیاست های هویت جویانه دو کشور بوده است و از سوی دیگر گسترش نفوذ ایران در منطقه، الگوی رفتاری و رویکرد جدیدی را برای عربستان سعودی در این منطقه رقم زده است.
کتابنامه
الف- فارسی
کتب
- 1. اخوان کاظمی، بهرام (1373)، مروری بر روابط ایران و عربستان در دو دهه اخیر، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
- 2. استنسلی، استیگ (1393)، جامعهشناسی سیاسی قدرت در عربستان، ترجمة نبیالله ابراهیمی، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
- 3. الرشید، مضاوی(1393)، عربستان و جریانهای اسلامی جدید، ترجمة: رضا نجفزاده، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- 4. توسلی، غلامعباس و ثقفی، سیدمحمد و ساعی ارسی، ایرج و شکربیگی، عالیه و محدثی، حسن و معدنی، سعید (1389)، جامعهشناسی کشورهای اسلامی، تهران: انتشارات جامعهشناسان.
- 5. دوئرتی، جیمز و فالتزگراف، رابرت (1376)، نظریههای متعارض در روابط بینالملل، ترجمه: علیرضا طیب و وحید بزرگی، ج2، تهران: نشر قومس.
- 6. حاجیانی، ابراهیم و ایرانشاهی، حامد (1393)، درآمدی بر دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی، تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر تهران.
- 7. صادقی، محمد مسعود (1393) مؤلفههای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی- بینالمللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
- 8. صالحیامیری، سیدرضا (1393) دیپلماسی فرهنگی و رایزن فرهنگی، تهران: گروه انتشارات الهدی.
- 9. عظیمی، رقیه سادات (1380)، عربستان سعودی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی.
- 10. کاظمی، حمیدرضا (1392)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- 11. گودوین، ویلیام (1388)، عربستان سعودی، ترجمة: فاطمه شاداب، تهران: انتشارات ققنوس.
- 12. محمدزاده میری، مهدی (1384)، تأثیر دیپلماسی فرهنگی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال کشورهای حاشیة جنوبی خلیج فارس: بررسی موردی عربستان سعودی، رساله ارتقا مقام به رایزن یکمی، وزارت امور خارجه، اداره کل آموزش و توسعه نیروی انسانی.
- 13. محمدی، منوچهر (1386)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- 14. مورگنتا، هانسجی (1374)، سیاست میان ملتها، ترجمة: حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه
- 15. ونت، الکساندر (1384)، نظریة اجتماعی سیاست بینالملل، ترجمة: حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
مقالات
- 16. امینی، آرمین و انعامی علمداری، سهراب (1391)، جهانی شدن فرهنگ و کارکرد دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره 65، زمستان 91.
- 17. تقی لو، فرامرز (1386)، شکاف شیعی و سنی در اسلام سیاسی و پیامدهای آن برای جمهوری اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره 37، پاییز 86.
- 18. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و فرازی، مهدی (1391)، بیداری اسلامی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 28، بهار 91.
- 19. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1390)، الزامات دیپلماسی فرهنگی ایران، ماهنامه سیاسی – تحلیلی همشهری دیپلماتیک، دوره جدید، شماره 58، اسفندماه 1390.
- 20. خرازی محمدوندی آذر، زهرا (1388)، تأثیر دیپلماسی فرهنگی بر منافع ملی کشورها، مجله مدیریت فرهنگی، سال سوم، شماره 6، زمستان 88.
- 21. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دفتر سازمانهای بینالمللی (مرداد 1385)، «سازمان رابطه العالم الاسلامی در یک نگاه»، مجله چشمانداز ارتباطات فرهنگی، شماره 25).
- 22. سمیعی اصفهانی، علیرضا و فتحی مظفری، عبدالرضا (1391)، نقش و جایگاه قدرت نرم در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 19، شماره 4-3.
- 23. شیخالاسلامی، محمدحسن و سرادار، حمید (1391)، الگوی مذهبی در دیپلماسی فرهنگی عربستان: موردکاوی سازمان رابطه العالم الاسلامی، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، سال دوم، شماره چهارم، زمستان91.
- 24. عرباحمدی، امیر بهرام (1391)، سیاستهای مداخلهجویانة دینی عربستان در کنیا، تانزانیا و اوگاندا، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شماره 3، پاییز91.
- 25. علیزاده موسوی، سید مهدی (1394)، کار دولت عربستان استفاده ابزاری از دین است، مجله حریم امام، شماره 201، دیماه 94.
- 26. متقی، ابراهیم (1392)، نقش عربستان در رقابتهای منطقهای، راهبرد توسعه بحران، مجله همشهری دیپلماتیک، شماره هشتاد، بهمن 1392.
- 27. نای، جوزف (1386)، کاربرد قدرت نرم، ترجمة: سیدرضا میرطاهر، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال دوم، شماره 6، زمستان86.
- 28. نای، جوزف، قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی، ترجمه: سیدرضا عمادی، پنجره، شماره 43.
- 29. واعظی، محمود (1387)، روابط ایران و عربستان در پرتو اعتماد متقابل، معاونت پژوهشهای سیاست خارجی/ گروه مطالعات خاورمیانه و خلیج فارس.
- 30. پایاننامه
- 31. امیدی، راضیه (1393)، مطالعه تطبیقی سیاست خارجی ایران و عربستان در قبال بحرین از سال 1979 تا 2012، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات منطقه ای، دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه.
- 32. کاظمی، حمیدرضا (1392)، تحول در سیاست خارجی عربستان پس از سال 2003، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مطالعات منطقهای (گرایش خاورمیانه) دانشکده روابط بینالملل وزارت امور خارجه.
اینترنت
پایگاه پژوهشی تخصصی وهابیتشناسی
33. ،http://www.vahhabiat.com/showdata.aspx?dataid=5498&siteid
- 34. فرازمند، محمد (1388)، ایران و مناسبات جدید قدرت در خاورمیانه، پژوهشنامه ایران و عرب.
- 35. www.isrjournals.ir
ب- انگلیسی
36. Al-Rasheed, Madawi (2002), A History of Saudi Arabia, London: Cambridge University of York.
37. Cummings, Milton C (2003), Cultural Diplomacy and the US Government: A Survey, Washington DC: Center for Arts and Culture.
38. Davidson, Lawrence (2006), Islamic Fundamentalism, New York: Green wood Press.
39. Frankle, C. (1995), The Neglected Aspect of Foregin Affairs: Ameducational and Cultural Policy Abroad, Washington DC. : The Brooking Institution.
40. Ninkovich, Frank (1993), US. Information Policy and Cultural Diplomacy, Washington DC: Foreign Policy Association.
41. Price, Richard and Christian Reuse – Smit (1998), Dadngerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivist, European Journal of International Relation, Vol. 4. No. 3.
42. Oschsenwald, William (1981), Saudi Arabia and the Islamic Rvival, International Jornal of Middl East Studies, 13, No, 3.