چکیده

قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران بین دو حوزه بسیار مهم دریای خزر و خلیج‌فارس، اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و استراتژیکی خاصی به آن بخشیده است. ایران با تکیه بر این ویژگی­ها می‌تواند در زمینه‌های مختلفی همانند انتقال انرژی نقش بی­بدیلی داشته باشد و جایگاه  مهمی در نظام بین‌الملل از همکاری تا همگرایی و ایجاد پیوندهای شبکه­ای ایفا کند. در نگاه اول به نظر می­رسد ایران با داشتن این پتانسیل­های بسیار مناسب، در راستای دستیابی به اهداف سیاست خارجی در آسیای مرکزی، به‌ویژه در ترکمنستان، به دلیل دارا بودن امتیاز همسایگی و نیاز این منطقه برای توسعه به کمک­های خارجی، موفقیت بسیار چشم­گیری را به دست آورده باشد، اما پس از بررسی روابط تجاری و اقتصادی ایران با ترکمنستان کمتر نتیجه مطلوبی را مشاهده می­کنیم. علی­رغم ابراز تمایلات ایران برای بهبود روابط و انجام اقدامات لازم برای همکاری­های هرچه بیشتر اقتصادی، همانند فراهم­سازی مسیرهای ترانزیت یا امکان انجام مبادلات انرژی، توفیق چندانی حاصل نشده است. استدلال اصلی این مقاله آن است که این ناکامی برای پیگیری یافتن گره در این منطقه، به‌عنوان حلقه­ای در استراتژی شبکه­سازی، بیشتر معلول مانع‌تراشی­های سیستم بین­الملل در تقابل با رویکردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. درواقع سیستم با طرح همه چیز بدون ایران در این منطقه، عملاً حتی همکاری­های ساده اقتصادی این کشورها را با ایران با محدودیت‌های جدی مواجه کرده است.