چکیده

     این مقاله درصدد بررسی این موضوع است که چرا کشورهای اروپایی که پس از جنگ جهانی دوم به دلیل نیاز به نیروی کار برای بازسازی خود و فراهم کردن بستر مناسب برای جذب تعداد زیادی کارگر از کشورهای افریقایی و آسیایی، به‌ویژه از جوامع اسلامی، سیاست چندفرهنگی را برای کنار آمدن با تفاوت‌های فرهنگی این مهاجران اتخاذ کرده بودند، اکنون شکست این سیاست را اعلام کرده‌اند؟ بررسی‌های این مقاله نشان می‌دهد که عواملی همچون پررنگ شدن ابعاد فرهنگی و اجتماعی مهاجران مسلمان در زندگی سیاسی و اجتماعی کشورهای اروپایی، گسترش دامنه بیداری اسلامی در جوامع مبدأ این مهاجران، موج جدید هویت‌خواهی و تقید مهاجران مسلمان به ارزش‌های جوامع بومی و اسلامی خود، حوادث 11 سپتامبر، برخی رویدادهای تروریستی در اروپا و گسترش موج اسلام‌هراسی در جوامع غربی، روند چندفرهنگ‌گرایی و سیاست‌های چندفرهنگی کشورهای اروپایی را دچار تغییر کرد که درنتیجه آن رهبران اروپایی، درنهایت شکست این سیاست‌ها را رسماً اعلام کردند. شکست روند چندفرهنگی نیز به جایگزین‌هایی همچون سیاست ادغام و همگون‌سازی، سیاست ترویج اسلام اروپایی، سیاست طرد و جداسازی و سیاست مقابله با مهاجرت‌های جدید و اخراج مهاجران مسلمانان از کشورهای اروپایی منجر شد که محدودیت‌های زیادی برای زندگی اجتماعی مسلمانان ساکن در این کشورها به بار آورده است.